خداحافظي با درياچه اروميه با 10 ميليون آواره!

محيط زيست از بقاي اين درياچه قطع اميد کرد. به احتمال زياد بايد تا چند روز آينده يعني تا پايان تابستان با درياچه اروميه خداحافظي کنيم؛ بعيد به نظر مي رسد شرايط اقليمي و بارش ها در آينده به گونه اي باشد که درياچه اروميه، دوباره درياچه اروميه شود. در حال حاضر تراز آب اين درياچه به پايين‌ترين حد رسيده است و اگر از اين نيز پايين‌تر رود، ديگر عددي اعلام نمي‌شود چرا که کمترين آمار ممکن همين عدد است.
چند عدد وحشتناک
احمدرضا لاهيجان‌زاده، معاون محيط زيست دريايي و تالاب‌هاي سازمان حفاظت محيط زيست اعلام کرد: بر اساس آخرين آمار در 11 مردادماه، تراز درياچه1269.74 وسعت آن 581 کيلومتر و حجم آب آن نيم ميليارد مترمکعب است، اين درحالي است که در 11 مردادماه سال 1403 وسعت درياچه ? ميليارد مترمکعب بوده است.
وضعيت بدتر مي شود
آمار اين مسئول درباره شرايط فوق بحراني درياچه اروميه تمامي ندارد: شوربختانه اکنون تراز آب به پايين‌ترين حد رسيده است و اگر از اين نيز پايين‌تر رود، ديگر عددي اعلام نمي‌شود چرا که کمترين آمار ممکن همين عدد است، البته از نظر ميداني به‌واسطه افزايش دماي هوا و تبخير شرايط از اين ارقام هم بدتر خواهد شد، در نتيجه پيش‌بيني مديرکل استان مبني بر خشکي کامل تا پايان تابستان کاملاً درست است و چون در پاييز نيز بعيد است درياچه آورده‌اي داشته باشد، احتمال خشکي کامل بسيار بالاست.
خشکي کامل پيش بيني شده بود
درياچه اروميه در سال هاي اخير، همواره مورد بحث در گزارش هاي زيست محيطي بوده است. در مطالعات ستاد اجرايي در سال 92 تا 95 تمام پيش‌بيني‌ها ازجمله خشکي کامل درياچه و آثار آن ازجمله مهاجرت‌ها، بيماري‌ها، توفان‌هاي گردوغبار، نابودي معيشت‌ها و... انجام شده است که اگر درياچه به شرايط خشک کامل برسد، آسيبي غيرقابل تصور به کشور وارد خواهد شد.
زنده ياد کردواني، پدر علم کويرشناسي ايران، اوايل دهه 60و زماني که شايد نه‌تنها خشکي کامل درياچه اروميه، بلکه حتي ايجاد بحران کم‌آبي در آن قابل تصور نبود، پيش‌بيني کرده بود که مرگ درياچه اروميه قطعي است و بايد به فکر مديريت اين پهنه وسيع، پس از مرگ آن بود.
طبيعي است که در تمامي اين چهاردهه با تمام دغدغه ها و نگراني هايي که درباره اين درياچه وجود داشت، اما هيچ گاه تمام اقدامات لازم در جهت نجات اين درياچه و احياي آن اجرايي نشد. سال 93، مرحوم کردواني اين طور مي گويد: »درباره درياچه اروميه بايد بگويم که همه يک طرف هستند و من يک طرف ديگر، چراکه همه مي‌گويند درياچه اروميه قابل احياست ولي بنده اين موضوع را قبول ندارم، من مي‌گويم امکان ندارد اين درياچه را بتوان احيا کرد.«
درياچه را تشنه نگه داشتند
هزاران دليل تا امروز وجود دارد که درياچه اروميه به اين وضعيت فوق بحراني رسيده است. درواقع تمامي اين دلايل را مي توان در يک جمله خلاصه کرد: »حقابه درياچه اروميه هيچ گاه درست نرسيد.« بي شک تغييرات اقليمي، گرماي زمين و کم بارشي و خشکسالي هاي متمادي نقش مهمي در خشکي اين درياچه داشته اما سياست هاي نادرست در مسير احياي آن نيز سهم بزرگي در شرايط امروز دارد.
کلانتري، رئيس سازمان محيط زيست اسبق، روزهاي قبل به خبرآنلاين چنين گفته است: شهريور 1400 دولت آقاي روحاني درياچه‌اي را که در سال 1393 زير يک ميليارد متر مکعب آب داشت، با سه ميليارد و800 ميليون متر مکعب آب به دولت رئيسي تحويل داد.
اگر برنامه‌هاي احياي درياچه با دست فرمان دولت روحاني ادامه پيدا مي‌کرد، بايد در پايان 15سال آب درياچه به 14.7 ميليارد مترمکعب مي‌رسيد. اين رقم تراز اکولوژيکي درياچه است. الان خطر اين است که درياچه تبديل به پلايا شود يعني عمق نگيرد. اگر عمق نگيرد ديگر درياچه مرده است. متاسفانه در دولت آقاي پزشکيان هم توجهي به اين مسئله نمي‌شود. همان سياست‌هاي دولت آقاي رئيسي در حال تداوم است.
نامهرباني در حق درياچه
همچنين محمد درويش فعال مطرح محيط زيست اين طور مي گويد: تعداد چاه‌ها در سال 1371 حدود 30 هزار حلقه بود، سال 1401 اما به حدود 120 هزار حلقه رسيد. احداث سدهاي مختلف و افزايش ارتفاع سدهاي موجود نيز در خشک شدن درياچه اروميه نقش مهمي دارد.
درويش در اين باره گفت: »99 سد روي رودخانه منتهي به درياچه اروميه داريم. در اصل 105 سد در طرح‌ها بود که تعدادي از آن ها نيمه‌کاره مانده است. فشارهايي از سوي نمايندگان مجلس وجود دارد که باقي اين سدها را تکميل کنند.»
زندگي 10 ميليون نفر متاثر مي شود
سال هاست متخصصان حوزه محيط زيست فرياد مي زنند چنان چه درياچه اروميه خشک شود، زندگي دست کم ?? ميليون نفر در شمال غرب تحت تاثير قرار مي گيرد. به اين چندمورد اظهارنظر توجه کنيد:
- با احيا نشدن درياچه اروميه شاهد پديده ريزگردهاي نمکي در شمال غرب کشور خواهيم بود و علاوه بر شور شدن منابع آبي زيرزميني، کشاورزي منطقه نيز از بين خواهد رفت. (رئيس اتاق اصناف کشاورزي استان آذربايجان شرقي)
- اگر خدايي نکرده درياچه اروميه خشک شود حداقل زندگي 10 ميليون نفر را تحت تاثير قرار مي‌دهد، و چون آن درياچه نمکي است، ممکن است امکان زندگي را از مردم بگيرد. البته مردم سيستان و بلوچستان هم گرد و غبار دارند و در شرايط سختي زندگي مي‌کنند اما پراکنده شدن نمک جدا از سلامت انسان حتي مي‌تواند رويش گياهان را به خطر بيندازد.(اسحاق جهانگيري، معاون اول اسبق رئيس جمهور)
به گزارش امانت به نقل از فرارو،و در نهايت نيز سه گزاره از خشک شدن درياچه اروميه به نقل از مقاله علمي پژوهشي «زهره فني» از دانشگاه شهيد بهشتي را مرور کنيم:
1-خشکي درياچه اروميه سبب کاهش جمعيت و تغيير الگوي سکونت در دو طرف درياچه شده است.
2-خشک شدن درياچه اروميه سبب بروز مخاطرات طبيعي مانند از بين رفتن زمين هاي کشاورزي، تلف شدن باغ ها، کاهش مراتع و بادهاي حامل نمک شده است.
3-مهاجرت هاي توده‌اي، تنش‌هاي قومي، اعتراضات مردمي و بروز بيماري‌هاي صعب العلاج از جمله آسيب‌هاي انساني است که در صورت خشکي کامل درياچه اروميه بروز پيدا مي کند.