روستاهاي آذربايجان‌غربي جاذبه‌هايي زيبا که داستان‌هاي کهن روايت مي‌کنند

شهين غريب بيدادرس
آذربايجان غربي، سرزميني با طبيعتي دل‌انگيز و فرهنگي ريشه‌دار، از ديرباز به عنوان يکي از کهن‌ترين و زيباترين مناطق ايران شناخته مي‌شود. اين استان با برخورداري از روستاهايي تاريخي و چشم‌اندازهايي بکر، گنجينه‌اي ناب از تمدن، هنر، آيين و زيبايي‌هاي طبيعي را در دل خود جاي داده است. هر گوشه از اين ديار، داستاني از گذشته‌هاي دور را روايت مي‌کند و هر روستا، برگ زريني از دفتر پرشکوه تاريخ و فرهنگ ايران‌زمين است.
روستاهاي تاريخي و کهن اين استان همچنان اصالت و داشته‌هاي ارزشمند خود را حفظ کرده‌اند و همچون راوياني خاموش، براي هر مسافر و گردشگري از تاريخ، طبيعت و زيبايي‌هاي اين سرزمين سخن مي‌گويند. جاذبه‌هاي تاريخي و طبيعي ثبت‌شده در فهرست‌هاي ملي و جهاني، آبشارها، رودخانه‌ها و چشم‌اندازهاي بديع، همه گواهي روشن بر اين حقيقت‌اند که ديار اقوام و اديان، آلبومي زنده از تاريخ، فرهنگ و طبيعت ايران است.
کافي است در تاريخ هر يک از اين روستاها تأملي شود تا برگ‌هاي پربار آن از گنجينه‌هايي حکايت کنند که چشم هر گردشگر را خيره و ذهن هر پژوهشگري را متحير مي‌سازد. استان آذربايجان غربي با داشتن 49 روستاي هدف گردشگري، از ديرباز ميزبان مهمانان و مسافراني از نقاط مختلف کشور بوده است. افزون بر اين، وجود بيش از سه هزار روستا با تنوع قوميتي و جاذبه‌هاي تاريخي بي‌نظير، چهره‌اي متفاوت و غني به اين استان بخشيده است؛ هر يک از اين روستاها، روايتگر تاريخي کهن و آداب‌ورسومي بي‌مانند هستند.
بسياري از اين روستاها قدمتي چندصد تا چند هزار ساله دارند و زيبايي‌هاي طبيعي و فرهنگي‌شان در طول قرون متمادي، نظر هر بيننده‌اي را به خود جلب کرده است. روستاهاي چشم‌نوازي چون »بند، باراندوز، گورچين‌قلعه، امامزاده، سوله‌دوکل و شلمکان« در اروميه، »سهولان« در مهاباد، »باغچه‌جوق« در ماکو، »چورس« در چايپاره و»احمدآباد« در تکاب، تنها بخشي از روستاهاي ديدني و تاريخي اين استان هستند. بي‌ترديد مي‌توان گفت زيباترين تابلوهاي خلقت در اين ديار به نمايش گذاشته شده‌اند؛ چنان‌که روستاي 6 هزارساله »باراندوز« نمونه‌اي از شکوه بي‌پايان طبيعت و تاريخ آذربايجان غربي است.
باراندوز؛ روستاي 6 هزارساله، قلمرو باستاني سومرها و مانناها
در ميان روستاهاي ديدني و کهن آذربايجان غربي، روستاي تاريخي باراندوز در جنوب‌غربي اروميه جايگاهي ويژه دارد. اين روستاي زيبا که به‌ويژه در فصل پاييز جلوه‌اي تماشايي به خود مي‌گيرد، در فاصله 30 کيلومتري شهر اروميه واقع شده است. مسير منتهي به باراندوز با درختان سر به فلک کشيده و مراتعي که دامنه تپه‌ها را پوشانده‌اند، چشم‌اندازي دل‌انگيز و شاعرانه پديد آورده است.باراندوز، روستايي با پيشينه‌اي 6 هزارساله است که از روزگاران کهن، محل سکونت تمدن‌ها و اقوامي همچون سومرها، هوري‌ها، قوتتي‌ها، اورارتوها، مانناها و مادها بوده است. اين تاريخ طولاني و پرافتخار، روحي زنده از گذشته‌هاي دور را در کالبد اين روستا جاري ساخته است.از ديگر جلوه‌هاي شاخص باراندوز، باغ‌هاي گسترده و سرسبز سيب آن است که آوازه‌شان در سراسر استان پيچيده است؛ تا آنجا که بسياري اين روستا را »نگين باغ‌هاي سيب آذربايجان‌غربي« مي‌نامند. در کنار زيبايي طبيعي، وجود آثار تاريخي متعدد در اين منطقه نيز جلوه‌اي ديگر از شکوه و قدمت آن را نشان مي‌دهد.
پل تاريخي باراندوز
پل تاريخي باراندوز يکي از مهم‌ترين آثار برجاي‌مانده از دوران قاجار است. اين پل با معماري منحصربه‌فرد خود، بر فراز رودخانه‌اي به همين نام ساخته شده و از جاذبه‌هاي ديدني روستا به شمار مي‌رود. طول پل حدود چهار متر و عرض آن پنج متر است و با ? چشمه بزرگ با قوس‌هاي جناغي و پنج چشمه کوچک با طاق‌هاي رومي، جلوه‌اي زيبا از هنر و مهندسي معماري ايراني را به نمايش مي‌گذارد.بي‌ترديد، باراندوز تنها يک روستا نيست؛ بلکه روايتي زنده از تاريخ، فرهنگ و طبيعت آذربايجان غربي است که هر گوشه‌اش داستاني از تمدن و زيبايي را بازگو مي‌کند.
تپه تاريخي باراندوز
دومين جاذبه شاخص روستاي باراندوز، تپه تاريخي باراندوز يا گوي‌تپه است. اثري ارزشمند با قدمتي بيش از ? هزار سال که از مهم‌ترين محوطه‌هاي باستاني آذربايجان‌غربي به‌شمار مي‌آيد. اين تپه، گواهي زنده از تمدن‌هاي کهن منطقه و نشاني روشن از حضور اقوام باستاني در اين سرزمين است.بر اساس يافته‌هاي باستان‌شناسي، در سال 1322 خورشيدي، در اين تپه تصوير »قيل‌قميش«بعنوان اسطوره نامدار سومريان و بابليان کشف شد. اثري که نشان‌دهنده‌ پيوندهاي تاريخي و فرهنگي اين منطقه با کهن‌ترين تمدن‌هاي بين‌النهرين است.گوي‌تپه باراندوز نه تنها يادگاري از روزگار دور، بلکه گنجينه‌اي ارزشمند از تاريخ بشريت است که هنوز رازهاي بسياري از گذشته را در دل خود نهفته دارد.
دخمه قبور شاهان اورارتو
در دل باراندوز، اثري تاريخي و رازآلود با نام دخمه قبور شاهان اورارتو وجود دارد که از ديگر جاذبه‌هاي ديدني اين روستا به شمار مي‌رود. اين دخمه‌ها که قدمت آن‌ها به حدود سه هزار سال پيش بازمي‌گردد، بر فراز تپه‌اي قرار دارند که امروزه با نام تپه شيرين‌وفرهاد شناخته مي‌شود. بر اساس پژوهش‌هاي تاريخي، اين مکان در دوران اورارتوها، به‌عنوان شهري کوچک و قلعه‌اي مستحکم در اوج اقتدار آن تمدن باستاني ساخته شده و آرامگاه پادشاهان و اشراف آن دوران بوده است.
روستاي بند؛ نگيني با سه قرن در دامنه‌هاي اروميه
در ميان روستاهاي تاريخي و ديدني آذربايجان غربي، روستاي بند يکي از زيباترين و قديمي‌ترين سکونتگاه‌هاي منطقه به‌شمار مي‌رود. اين روستاي گردشگري که در مجاورت شهر اروميه قرار دارد، با قدمتي بيش از سه قرن، همچنان اصالت و هويت فرهنگي خود را حفظ کرده است.
روستاي بند در ميان دو کوه صخره‌اي و در امتداد دره‌اي دل‌انگيز واقع شده است، دره‌اي که رودخانه شهرچاي، يکي از مهم‌ترين رودخانه‌هاي اروميه، از ميان آن عبور مي‌کند و به اين روستا طراوت و زندگي بخشيده است.اين روستا از شمال به ميرآباد، از غرب به نوشان عليا و سفلي، از شرق به کليساي تاريخي سيرجانوسلو و بزوه، و از جنوب به شملکان محدود مي‌شود. موقعيت جغرافيايي خاص بند باعث شده است که از گذشته‌هاي دور، محل مبادله کالا و برپايي بازارهاي محلي منطقه اروميه باشد. ساختار خطي روستا در امتداد بستر رودخانه شهرچاي، بازتابي از پيوند ديرينه انسان و طبيعت در اين ناحيه است.
مردم روستاي بند به زبان‌هاي ترکي و کردي (شکاک) سخن مي‌گويند و پيرو دين اسلام و مذهب شافعي هستند. شغل اصلي آنان کشاورزي و دامداري است و زمين‌هاي زراعي کوچک و پراکنده در اطراف روستا، منبع اصلي تأمين معاش ساکنان محسوب مي‌شوند. گندم و جو از مهم‌ترين محصولات زراعي اين منطقه‌اند که بخش بزرگي از توليدات محلي را تشکيل مي‌دهند.
بافت قديمي روستا جلوه‌اي از معماري سنتي آذربايجان غربي را در خود دارد. خانه‌ها با مصالح طبيعي چون سنگ، چوب، خشت و گل ساخته شده‌اند و در خانه‌هاي جديدتر از سيمان و تيرآهن نيز استفاده مي‌شود. فضاي خانه‌هاي روستايي شامل بخش‌هايي همچون آغل، اصطبل، انبار علوفه، اتاق‌هاي استراحت، دالان و حياط است که با سادگي و هماهنگي با محيط پيرامون طراحي شده‌اند.
يکي از زيباترين جلوه‌هاي طبيعي بند، باغ‌هاي سرسبز اطراف روستا است که به‌ويژه در فصل پاييز با ريزش برگ‌هاي رنگارنگ، منظره‌اي چشم‌نواز و رويايي پديد مي‌آورد.روستاي بند، با ترکيبي از تاريخ، فرهنگ، طبيعت و زندگي بومي، نمونه‌اي کم‌نظير از هويت زنده و پوياي آذربايجان غربي است؛ جايي که گذشته و حال در کنار هم جاري‌اند.
گورچين‌قلعه؛ روستايي کهن در کرانه درياچه اروميه
در شمال‌غربي اروميه و در فاصله‌اي حدود 70 کيلومتر از مرکز شهر، روستايي تاريخي و دل‌انگيز با نام گورچين‌قلعه قرار دارد. اين روستا که از توابع بخش انزل شهرستان اروميه است، در ساحل زيباي درياچه اروميه واقع شده و از قدمتي طولاني برخوردار است؛ گواهي زنده از حضور انسان در اين ناحيه از روزگاران دور.بر اساس سرشماري سال 1385 جمعيت گورچين‌قلعه 598 نفر در قالب 194 خانوار بوده است. با وجود کوچکي جمعيت، اين روستا نقشي مهم در تاريخ منطقه ايفا کرده و آثار باستاني ارزشمندي را در دل خود جاي داده است.
يکي از شاخص‌ترين آثار تاريخي اين منطقه، قالا داشي يا کاظم داشي است؛ صخره‌اي عظيم و دژمانند که در دل طبيعت اطراف درياچه اروميه جلوه‌اي چشمگير دارد. اين مکان در دوره‌هاي مختلف تاريخي، به‌ويژه در جنگ جهاني اول، به‌عنوان پناهگاه مردم هفت روستاي اطراف مورد استفاده قرار گرفته است. نام »کاظم داشي« از کاظم‌خان، فرمانده شجاع نيروهاي محافظ اين منطقه که اهل قوشچي بوده، برگرفته شده است.
در روايت‌هاي محلي، گفته مي‌شود نام اصلي اين مکان قالا داشي بوده و در روزگاران کهن با عنوان قيرخلار (به‌معناي»چهل نفر«) نيز شناخته مي‌شده است. بنا بر گفته سالخوردگان روستا، در روزگاري دور، گروهي از چهل نفر براي رهايي از ستم حاکم وقت، به اين ناحيه پناه مي‌برند و مدتي در اين مکان زندگي مي‌کنند. از آن زمان، اين صخره و ناحيه پيرامون آن به همين نام شهرت يافته بود تا اينکه با حضور کاظم‌خان در دوران جنگ جهاني اول، نام آن به کاظم داشي تغيير يافت.گورچين‌قلعه امروز با ترکيبي از تاريخ، طبيعت و افسانه، يکي از مقاصد گردشگري منحصربه‌فرد آذربايجان غربي به شمار مي‌آيد؛ جايي که صخره‌هاي سترگ، افسانه‌هاي مردمانش را در دل خود حفظ کرده و آرام در کنار امواج درياچه اروميه ايستاده‌اند.
گلمرز؛ روستايي که گوشه‌اي از بهشت را در دل خود دارد
در دل طبيعت دل‌انگيز آذربايجان غربي، روستايي آرام و تماشايي به نام گُلمَرْز واقع شده است. روستايي از توابع دهستان باش‌قلعه شهرستان اروميه که با طبيعتي بکر، مناظري چشم‌نواز و هوايي روح‌نواز، يکي از محبوب‌ترين مقاصد گردشگري و طبيعت‌گردي منطقه به‌شمار مي‌آيد.
گلمرز نه‌تنها از نظر طبيعي، بلکه از ديدگاه تاريخي و فرهنگي نيز جايگاهي ويژه دارد. آنچه بيش از هر چيز نام اين روستا را بر سر زبان‌ها انداخته، تالاب زيباي گلمرز است، تالابي آرام و شفاف که همچون آيينه‌اي در ميان دشت‌هاي سبز اطراف روستا مي‌درخشد.
اين تالاب که به آبگير گلمرز نيز شهرت دارد، از جلوه‌هاي بي‌نظير طبيعت اروميه است. عمق آن به حدود 14 متر مي‌رسد و در آب زلالش ماهي‌هايي چون کپور و قزل‌آلا زندگي مي‌کنند. اطراف تالاب را چشمه‌ها و برکه‌هاي کوچک متعددي فرا گرفته‌اند که زيبايي خيره‌کننده‌اي به چشم‌انداز منطقه بخشيده و آن را به‌راستي به گوشه‌اي از بهشت تبديل کرده‌اند.
در فصول پر بارش، آب تالاب به اوج شفافيت مي‌رسد و جلوه‌اي رويايي پيدا مي‌کند، اما با فرارسيدن تابستان و گرماي هوا، از حجم آب آن کاسته مي‌شود. نکته جالب آنکه آب اين تالاب در زمستان يخ نمي‌زند و منظره‌ شنا کردن اردک‌ها و پرندگان مهاجر بر سطح آب، صحنه‌اي دل‌انگيز و شاعرانه مي‌آفريند.
گولان؛ روستاي وحدت و نماد هم‌زيستي در ايران
در کنار روستاهاي تاريخي و طبيعي آذربايجان غربي، روستايي وجود دارد که بيش از هر چيز به نماد وحدت و هم‌زيستي اقوام و اديان تبديل شده است. روستاي گولان. اين روستا در کنار درياچه اروميه واقع شده و با جمعيتي حدود 300 خانوار و قدمتي نزديک به 1800 سال، يکي از قديمي‌ترين سکونتگاه‌هاي شمال‌غرب ايران به شمار مي‌آيد.
گولان را مي‌توان خاص‌ترين روستاي ايران ناميد. جايي که شيعه و سني، آشوري و ارمني، ترک و کرد سال‌هاست در صلح و آرامش کنار هم زندگي مي‌کنند. همزيستي مسالمت‌آميز ساکنان اين روستا، الگويي ارزشمند براي دوستي و همدلي مردم منطقه است و جايگاه گولان را به عنوان روستاي وحدت تثبيت کرده است.
در اين روستا، مسلمانان تنها يک مسجد مشترک دارند که هم شيعيان و هم اهل سنت در کنار يکديگر نماز مي‌خوانند. در فاصله‌اي کوتاه و تنها با يک ديوار، مسيحيان شامل آشوريان و ارامنه به عبادت خود مشغول‌اند. اين هم‌نشيني بي‌نظير، جلوه‌اي ملموس از همزيستي مسالمت‌آميز اديان و فرهنگ‌ها را در قلب آذربايجان غربي به نمايش مي‌گذارد و گردشگران و علاقه‌مندان به تاريخ و فرهنگ را مجذوب خود مي‌کند.
به گزارش امانت به نقل از ايرنا، آذربايجان غربي با دارا بودن روستاهاي تاريخي، کهن و بي‌نظير، بستري ايده‌آل براي گردشگري روستايي فراهم آورده است. بدون شک بهره‌گيري از اين ظرفيت‌ها مي‌تواند گردشگري روستايي استان را رونق بخشد و راهي نوين براي توسعه اقتصادي و اجتماعي منطقه ترسيم کند.وجود جاذبه‌هاي طبيعي و تاريخي کم‌نظير، بسياري از آن‌ها با قدمتي بالا و ثبت ملي، سالانه گردشگران و طبيعت‌گرداني از اقصي نقاط ايران و جهان را به اين استان جذب مي‌کند. علاوه بر اين، توسعه گردشگري روستايي مي‌تواند اشتغال‌زايي براي ساکنان محلي، به ويژه روستاييان، فراهم آورد و از خالي شدن روستاها جلوگيري کند.