مناسبت‌سازي‌هاي غيرضروري نبايد جاي شادي‌ ريشه‌دار و اصيل را بگيرد

در ميان صداهايي که سال‌ها نغمه عشق و ارادت به خاندان پيامبر (ص) را در گوش جان مردم زمزمه کرده‌اند، نام يدالله بهتاش جايگاهي ويژه دارد؛ مداحي پيشکسوت که بيش از 6 دهه از عمر خود را در مسير ستايشگري اهل‌بيت (ع) گذرانده و محاسنش را در اين دستگاه سپيد کرده است. او که متولد 1329 در روستاي علي‌يک از توابع سبزوار است، از تعزيه‌خواني و روضه‌خواني نوجواني تا مجالس پرشور امروز، همواره کوشيده مداحي را با نکات آموزنده، آيات قرآن و احاديث اهل‌بيت همراه سازد.
يدالله بهتاش از خاطرات آغازين خدمتش در اين راه، تجربه‌هاي پيش و پس از انقلاب، دغدغه‌هايش درباره توازن شادي و عزا در مجالس، مسئوليت مداحان نسبت به مظلومان جهان و ضرورت تکريم پيرغلامان سخن گفت که در بخش دوم نيز به زواياي ديگر عرصه مداحي و ستايشگري پرداخت.

* اگر اهل‌بيت (ع) مظهر کامل هم رحمت و هم حماسه بوده‌اند، چرا در آئين‌هاي مذهبي ما بعد مهرباني، اميد و نشاط کمتر بازنمايي مي‌شود و بيشتر بر سوگ و مصائب تأکيد مي‌گردد؟ آيا اين کم‌توجهي به جنبه‌هاي شاد زندگاني ائمه (ع) باعث نشده تصوير ناتمام و يک‌بعدي از سيره آنان در ذهن مردم شکل بگيرد؟
اين نکته‌اي که مطرح کرديد درست است و ذهن مرا به مسئله ديگري هم برد. يکي از مشکلات، همين مناسبت‌سازي‌هاي غيرضروري است. گاهي پيش از محرم مناسبت‌هاي بزرگي مانند غدير داريم، اما آن‌ها را کم‌رنگ برگزار مي‌کنيم؛ حتي قبل از رسيدن غدير، سياه‌پوشي آغاز مي‌شود. اين نمونه‌اي از افراط و تفريط و سليقه‌اي عمل کردن در برگزاري مراسم است.
مسئوليت اين وضعيت را نمي‌توان فقط به گردن يک نفر يا گروه گذاشت. در کلاس‌هاي آموزشي مداحان و ستايشگران بايد اين نکات منتقل شوند، اما گاهي چنين تذکراتي داده نمي‌شود. اشعار فاخر وجود دارد، اما انتخاب شعر به عهده مداح است و بايد با دقت انجام شود؛ حتي مي‌توان از اشعار بزرگان ادبيات همچون سعدي و صائب استفاده کرد. افراط و تفريط نبايد باشد. امام رضا (ع) فرموده‌اند: در شادي ما شاد باشيد. خود اهل‌بيت سفارش کرده‌اند که در شادي آنان شادي کنيم، ولي متأسفانه گاه در روز تولد پيامبر (ص) باز هم به مصائب اشاره مي‌شود.البته شادي اهل‌بيت معناي عميق‌تري دارد؛ يک بعد آن، نشان دادن نشاط و سرور در ايام ولادت و اعياد ايشان است و بعد ديگر، انجام اعمالي است که موجب رضايت و خوشحالي واقعي اهل بيت (ع) شود. شادي واقعي زماني است که ما با کارهايي مثل رعايت حجاب، ديدار خويشاوند بيمار، آشتي با فردي که با او قهر هستيم يا کمک به نيازمند، دل اهل‌بيت را شاد کنيم.
روايت زيبايي از داوود رقي هست که خدمت امام صادق (ع) رسيد و حضرت فرمودند: کاري کردي که من بسيار خوشحال شدم. او پرسيد چه کاري؟ حضرت توضيح دادند که در مسير زيارت، به ديدار يکي از پسرعموهايت که وضع مالي خوبي نداشت و چندان اهل ديانت نبود، رفتي و خداحافظي کردي؛ همين رفتار ما را خوشحال کرد.يکي ديگر از مشکلات، مناسبت‌سازي‌هاي مصنوعي است. براي برخي از اولاد اهل‌بيت که حتي تاريخ ولادت يا شهادتشان قطعي نيست، مراسمي ايجاد مي‌کنيم؛ مانند روز تولد حضرت علي‌اصغر (ع) يا تعيين هفته محسنيه. اين‌ها نبايد جاي شادي‌هاي اصيل و ريشه‌دار را بگيرند.
شادي‌هاي ظاهري مثل چراغاني و نصب پرچم اگر با رفتار و اخلاق مورد رضايت اهل‌بيت همراه نباشد، بي‌ثمر است. شاعر چه زيبا گفته است:
پسر فاطمه شرمنده اگر مي‌بيني کوچه آماده شده تا برسي، دل‌ها نه.
يعني کوچه‌ها آذين شده، ايستگاه صلواتي برپا شده، اما دل‌ها آماده استقبال از امام زمان (عج) نيستند؛ حجاب رعايت نشده و کينه‌ها کنار نرفته است. اين‌ها بايد اصلاح شود تا شادي اهل‌بيت، هم در ظاهر و هم در باطن، حقيقت پيدا کند.
*شما سال‌ها با نواي اهل‌بيت (ع) دل‌ها را به عاشورا پيوند داده و مجالس عزاداري برپا کرده‌ايد. امروز وضعيت مردم مظلوم غزه دل هر انسان باوجداني را مي‌آزارد. به نظر شما مداحان در مجالس چگونه مي‌توانند پيام مردم غزه را منتقل کنند و چه وظيفه‌اي بر عهده دارند؟
سوال بسيار مهمي است. در مجالس مذهبي، وقتي براي مردم غزه يا يمن دعا مي‌کنيم، گاهي برخي مي‌پرسند: آيا آن‌ها شيعه دوازده امامي هستند؟ اينجاست که بايد به وصيت‌نامه اميرالمؤمنين (ع) توجه کنيم که به فرزندانشان فرمودند: کُونَا لِلظَّالِمِ خَصماً وَ لِلمَظْلُومِ عَوْناً؛ يعني با ظالم دشمن باشيد و ياور مظلوم، بي‌آنکه شرطي از دين و مذهب براي مظلوم بگذاريد. حتي اگر ظالمي نام علي (ع) را بر زبان آورد قابل حمايت نيست.امروز چه کسي مظلوم‌تر از مردم غزه است؟ ماه‌هاست خانه‌هايشان ويران مي‌شود و کودکانشان کشته مي‌شوند. آيا کسي که دم از علي (ع) مي‌زند، مي‌تواند در برابر اين صحنه‌ها بي‌تفاوت بماند؟
اگر توان ياري مالي يا عملي داريم، بايد اقدام کنيم؛ اگر نداريم، وظيفه داريم با موضع‌گيري، دعا و رساندن پيام حق، آنان را همراهي کنيم. بايد مشخص باشد در کدام جبهه ايستاده‌ايم.
از دوران جنگ صفين نقل شده است که مردي نزد اميرالمؤمنين (ع) آمد و گفت: اي کاش برادرم اينجا بود، دلش مي‌خواست کنار شما باشد. حضرت پرسيدند: آيا دلش با ما بود؟ گفت: بله. فرمودند: پس او با ماست. سپس فرمودند: الراضي بفعل قوم کالعامل معهم؛ هر کس به عمل قومي رضايت دهد، در کار آنان شريک است؛ چه آن عمل خير باشد، چه شر.امروز نيز بايد ديد در اين نزاع طرفدار چه کسي هستيم. نمي‌توان براي امام حسين (ع) سينه زد و همزمان حامي ظالم بود. اگر امکان حضور يا کمک مالي نيست، دست‌کم بايد با دعا و بيان مستمر در مجالس، ياد مظلومان زنده بماند.
پيامبر اکرم (ص) فرموده‌اند: مَن أَصبَحَ وَ لَم يَهتَمَّ بِأُمورِ المُسلِمينَ فَلَيسَ بِمسلِم و نيز: مَن سَمِعَ رَجُلاً يُنادي يا لَلمُسلِمينَ فَلَم يُجِبه فَلَيسَ بِمسلِم؛ يعني اگر نداي کمک شنيدي خواه مسلمان باشد يا غيرمسلمان و توان ياري داشتي، اما دريغ کردي، مسلماني‌ات کامل نيست.امروز مردم غزه فرياد مي‌زنند که آب و نان ندارند و زير بمباران‌اند. اين واقعيت براي ما تکليف مي‌آورد. مداحان، به‌خصوص آنان‌که تريبون‌هاي پرنفوذ دارند و آثارشان در فضاي مجازي بازانتشار مي‌شود، وظيفه دارند اين پيام را پررنگ کنند.
*آيا به ميزان لازم کار انجام شده است؟
بايد اعتراف کنيم که گاهي ما هم کم‌کاري کرده‌ايم. چنين مسائل بزرگي نيازمند حضور فعال، بيان هنرمندانه در قالب شعر و مرثيه، و تذکر مداوم است تا هيئت‌ها و مجالس، پيام همدلي و حمايت از مظلومان را به گوش همگان برسانند.
*پيرغلامان اهل‌بيت (ع) که به تعبير شاعر صداهاي کهنسال حسيني هستند، جايگاهي ويژه در جامعه دارند و احترام و رسيدگي به آنان ضرورتي انکارناپذير است. بنياد دعبل نيز به پيشنهاد مرحوم آقاي آهي و با نظر لطف رهبر معظم انقلاب با هدف خدمت به پيشکسوتان و مداحان تأسيس شد. با توجه به آشنايي و ارتباط شما با بنياد دعبل، خدمات اين بنياد در حوزه پيرغلامان اهل‌بيت را چگونه ارزيابي مي‌کنيد و به نظر شما چه اقداماتي بايد انجام شود؟
احترام به پيرغلامان اهل‌بيت (ع) بايد به يک فرهنگ عمومي تبديل شود؛ نه فقط در جامعه مداحي، بلکه در ادارات، محله‌ها و خانواده‌ها. بزرگان بايد گرامي داشته شوند. پيامبر اکرم (ص) فرمودند: مَن أَجَلَّ اللهَ أَجَلَّ ذَا الشَّيبَةِ المُسلِم؛ يعني اگر مي‌خواهيد به خدا احترام بگذاريد، به سالخورده احترام کنيد. در حقيقت، احترام به بزرگ‌تر، احترام به خداست.
جوان‌ترها بايد در خانه، محله و جامعه حرمت بزرگ‌ترها را نگاه دارند. در برخي کشورها حتي در وسايل نقليه جايگاه ويژه‌اي براي سالمندان در نظر گرفته‌اند. اما گاهي در مساجد يا هيئت‌ها، جوانان پرجنب‌وجوش مورد گلايه برخي بزرگان قرار مي‌گيرند و از طرف ديگر، جوانان هم وقتي بي‌احترامي مي‌بينند، دل‌زده مي‌شوند. اين فاصله بايد با فرهنگ احترام و مهرباني از ميان برود.
پيامبر (ص) فرمودند: وَقِّرُوا الکَبِيرَ وَ ارْحَمُوا الصَّغِيرَ تَکُونُوا رُفَقائِي فِي الجَنَّة؛ يعني به بزرگ‌تر احترام کنيد و با کوچک‌تر مهربان باشيد تا در بهشت همنشين من شويد. اگر اين فرهنگ عملي شود، جامعه‌اي بهتر و نيکوتر خواهيم داشت.
درباره بنياد دعبل بايد بگويم که اين مجموعه در راستاي تجليل و حمايت از پيشکسوتان اقدامات خوبي انجام داده است. گرچه خودم هنوز تحت پوشش خدمات اين بنياد قرار نگرفته‌ام، اما از بسياري از افراد حمايت‌شده شنيده‌ام که غالباً از خدمات رضايت دارند. البته محدوديت بودجه طبيعي است، ولي اميد مي‌رود اين خدمات ارتقا يابد و دامنه حمايت گسترده‌تر شود.
پيش از تأسيس اين بنياد، بسياري از پيرغلامان که عمري حسين حسين گفته بودند و نه بازنشستگي داشتند و نه درآمد ثابت، در دوران بيماري يا سالخوردگي زير فشار زندگي قرار مي‌گرفتند و حتي گاهي شرمنده خانواده مي‌شدند. امروز به برکت حمايت اين بنياد، بسياري از آنان از اين فشارها رها شده‌اند و اين کار واقعاً ثواب بزرگ دارد.
پيامبر (ص) فرموده‌اند: سر اخاک، يسرک الله؛ هر که دلي را شاد کند، خداوند او را شاد خواهد کرد. هر کمک به اين پيشکسوتان بي‌ترديد پاداش الهي دارد.
به گزارش امانت به نقل از مهر، در نهايت، بايد يادآور شد که ارزش کارها به اخلاص است. ممکن است کسي خدمت کند و حتي کسي به او آفرين نگويد، اما خدا مي‌بيند: وَ إِنَّ اللهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ المُحْسِنِين. از همه کساني که در اين مسير خدمت مي‌کنند، چه آغازگران و چه ادامه‌دهندگان، صميمانه دعا مي‌کنم که خداوند بر عمر، عزت و آبروي آنان بيفزايد.