تازيانه خشکسالي بر پيکر تالاب هاي آذربايجان غربي

بيتا اختياري
تالاب کاني برازان در ضلع جنوبي درياچه اروميه در فاصله 30 کيلومتري شمال شرق شهرستان مهاباد و در مختصات جغرافيايي 45 درجه و 46 دقيقه طول شرقي و 36 درجه و 59 دقيقه عرض شمالي واقع است.در شمال شرق روستاي قره داغ گسترده شده و تا تالاب گروس امتداد دارد. قره داغ، بفروان، قلعه حسن خورخوره داشخانه و گاپيس روستا‌هاي پيرامون تالاب هستند که امکان اقامت در اين روستاها براي پرنده نگران فراهم است. بخش جنوبي تالاب در دامنه کوه قره داغ (سياه کوه) واقع شده و کوه مذکور و تپه باباحيدر بر آن مشرف هستند.
تالاب بين المللي کاني برازان نخستين سايت پرنده نگري کشور و موصوف به »بهشت پرندگان« با مساحت هزار و 50 هکتار در 30 کيلومتري مهاباد واقع شده است.
اين تالاب زيستگاه بيش از 13 گونه پرنده در حال انقراض و کمياب از جمله، غاز خاکستري، اردک سرحنايي و اردک سبز، اردک مرمري، اردک سرسفيد، تونجه و پرندگان ناياب نظير کفچه‌نوک، خروس سينه سياه و پليکان بود که هم اکنون در فصل مهاجرت پرندگان خشک شده و گونه‌هاي بومي و مهاجر را ناچار به کوچ به تالاب‌ها و سدهاي اطراف کرده است.
اين تالاب که در کريدور مهاجرت پرندگان در شمال‌غرب کشور قرار دارد، از اواسط شهريورماه با کاهش شديد منابع آبي روبه‌رو شده و در مهرماه بطور کامل خشک شده است.
نابودي زيستگاه پرندگان مهاجر شمالغرب کشور
حسن وقاري کارشناس محيط زيست گفت: اگر حق‌آبه تالاب تأمين نشود، بخش مهمي از زيستگاه پرندگان مهاجر شمال‌غرب کشور از بين خواهد رفت
وي نسبت به خشک شدن کامل اين زيستگاه هشدار داد و تأکيد کرد: تأمين حق‌آبه زيست‌محيطي تالاب بايد در اولويت مديريت منابع آبي منطقه قرار گيرد.
کارشناس محيط زيست و منابع طبيعي افزود: خشکي تالاب کاني‌برازان تنها به معناي از دست رفتن يک منبع آبي نيست. اين تالاب بخشي از زنجيره اکولوژيک درياچه اروميه است و نابودي آن مي‌تواند تعادل زيستي منطقه را بر هم بزند.
وقاري افزود: کاني‌برازان زيستگاه صدها گونه پرنده مهاجر و بومي است. با ادامه روند فعلي، پرندگان به ناچار به تالاب‌هاي ديگر مانند حسنلو و سولدوز نقده پناه مي‌برند که ظرفيت محدودي دارند و همين امر باعث رقابت زيستي، کاهش زادآوري و افزايش تلفات ميان گونه‌ها خواهد شد.
احياي تالاب تنها با بارندگي ممکن نيست اين کارشناس با اشاره به کاهش ورودي آب از سد مهاباد گفت: در سال‌هاي گذشته بخشي از آب ذخيره‌شده سد براي احياي تالاب رهاسازي مي‌شد، اما امسال به دليل افت شديد مخازن و تمرکز بر تأمين آب شرب و کشاورزي، اين سهم حذف شده است.
وي تأکيد کرد: احياي تالاب تنها با بارندگي ممکن نيست بلکه بايد مديريت بهينه منابع آب، کاهش برداشت‌هاي غيرمجاز و لايروبي مسيرهاي تغذيه‌اي تالاب در دستور کار قرار گيرد.
خشکي کامل تالاب کاني برازان مهاباد
حجت جباري،مديرکل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربي ، از خشکي کامل تالاب کاني برازان مهاباد در مهرماه امسال خبر داد و گفت: به‌دليل تداوم خشکسالي و کاهش منابع آبي، روند آبگيري اين تالاب و چند تالاب ديگر استان متوقف شده است.
جباري افزود: تا پايان مردادماه سال جاري، وضعيت تالاب‌هاي آذربايجان غربي مطلوب و آبگيري آنها انجام شده بود، اما با کاهش آب رودخانه‌ها و افت سطح ذخاير سدها که حتي در بخش کشاورزي و آب شرب نيز مشکلاتي ايجاد کرده است، ادامه آبگيري تالاب کاني برازان و برخي تالاب‌هاي ديگر ممکن نشد.
وي افزود: روند خشکي تالاب کاني برازان از اوايل شهريورماه آغاز و در مهرماه به‌طور کامل خشک شد. همچنين تعدادي از تالاب‌هاي ديگر از جمله تالاب قوپي باباعلي نيز خشک شده‌اند.
مديرکل حفاظت محيط زيست استان ادامه داد: کاهش آب در تالاب‌ها پديده‌اي طبيعي است که هر سال از اواسط تابستان به‌دليل افزايش تبخير نسبت به ورودي آب رخ مي‌دهد و در صورت عدم آبگيري مجدد، خشک شدن آنها اجتناب‌ناپذير است.
وجود 40تالاب در آذربايجان غربي
جباري با بيان اينکه در آذربايجان غربي در مجموع 40 تالاب وجود دارد، گفت: از اين تعداد تنها 13 تالاب دائمي و مابقي فصلي هستند که معمولاً در اواخر تابستان خشک مي‌شوند.
وي از اجراي طرح‌هاي احيايي در برخي تالاب‌ها خبر داد و افزود: تالاب‌هاي سولدوز و شورگول حسنلو نيز با کاهش آب مواجه بودند که با همکاري شرکت آب منطقه‌اي، از طريق زهکشي سد حسنلو تالاب سولدوز آبگيري شد و با نصب دو ايستگاه پمپاژ در کنار تالاب شورگول حسنلو، هم‌اکنون عمليات پمپاژ آب به اين تالاب انجام مي‌شود و وضعيت آن مطلوب است.
مهاجرت پرندگان تالاب کاني برازان به ديگر تالاب هاي استان
مديرکل محيط زيست استان درباره وضعيت زيستمندان تالاب‌ کاني برازان گفت: با خشک شدن تالاب کاني برازان، پرندگان به ساير تالاب‌هاي استان مهاجرت کرده‌اند، اما ساير موجودات زنده از جمله جلبک‌ها و آبزيان تحت تأثير خشکي از بين رفته‌اند. البته بسياري از گونه‌هاي ساکن در تالاب‌هاي فصلي توان سازگاري با خشکسالي را دارند و به‌محض آبگيري مجدد، چرخه زندگي خود را آغاز مي‌کنند.
جباري خاطرنشان کرد: امسال 13 کيلومتر از کانال‌هاي آبرساني براي تسهيل در آبگيري تالاب‌ها لايروبي شده است تا با بهبود شرايط منابع آبي و جاري شدن آب در کانال‌ها، عمليات آبگيري تالاب‌ها آغاز شود.
به گزارش امانت به نقل از ايلنا،وي تأکيد کرد: بارش باران مي‌تواند در بهبود وضعيت تالاب‌ها مؤثر باشد، اما اصلي‌ترين منبع تغذيه آن‌ها رودخانه‌هاي اطراف هستند. تالاب کاني برازان نيز از طريق رودخانه مهاباد و زهکشي‌هاي منطقه آبگيري مي‌شود و بارش‌هاي پاييزي مي‌تواند روند احياي آن را تسريع کند.